Віталь Рымашэўскі. Парламенцкая асамблея АБСЕ. Вынікі
Галоўным бачным
вынікам асамблеі стала неўключэнне ў выніковую дэкларацыю рэзалюцыі «Становішча
ў Усходняй Еўропе», у якой крытыкуюцца парушэнні правоў чалавека ў Беларусі і
Азербайджане, а таксама ваенная агрэсія Расеі ва Украіне (43 чалавекі
прагаласавалі «супраць» і столькі ж «за»).
Гэта азначае, што
Крэмль чарговы раз уцёр нос дэмакратычным палітыкам з Еўропы і ЗША. Таму што
асновай процідзеяння гэтай дэкларацыі, вядома ж, сталі палітыкі і дыпламаты
Расіі. Беларусь тут толькі рухалася ў фарватары расейскай дыпламатыі. Супраць
рэзалюцыі галасавалі не толькі краіны-сатэліты Расіі, але і палітыкі з
Еўрапейскага Саюза, лаяльныя Крамлю.
Галасы
падзяліліся роўна пароўну. Чаму так здарылася? Па-першае, еўрапейскія палітыкі
не надаюць такога вялікага значэння рашэннем ПА АБСЕ як усходнія краіны.
Рэзалюцыя парламенцкай Асамблеі наўпрост мала звязана з практычнай палітыкай.
Па гэтай прычыне дэлегаты з некаторых еўрапейскіх краін з’ехалі з Беларусі, не
чакаючы выніковага дня галасавання. Расея ж максімальна мабілізавала ўсіх.
Тым не менш,
нягледзячы на знешні станоўчы для Крамля эфект, практычныя вынікі непрыняцця
рэзалюцыі могуць быць цалкам процілеглыя. Чарговая параза еўрапейскіх
дэмакратый Крамлю будзе ўспрынята як яшчэ адзін сігнал аб расце крамлёўскай
пагрозы для Еўропы. Дэлегацыі вядучых еўрапейскіх краін былі салідарныя ў
падтрымцы гэтай рэзалюцыі, а значыць, можна чакаць салідарнай рэакцыі і
салідарных дзеянняў у адказ на гэты пройгрыш.
Што ж тычыцца
Рэспублікі Беларусь, то наяўнасць дзвюх рэзалюцый, у якіх закраналася тэма
парушэнняў правоў чалавека ў нашай краіне ўжо далі свае вынікі. Па-першае, як
ужо адзначалася раней, былі выпушчаныя на волю ўсе фігуранты «справы
патрыётаў». Па-другое, Аляксандр Лукашэнка ўпершыню гэтак лаяльна выказаўся ў
дачыненні да Літвы і яе магчымага ўдзелу ў кантролі будаўніцтва Астравецкай
АЭС. Нягледзячы на тое, што рэзалюцыя, прапанаваная літоўскім дэпутатам
Лаўрынасам Касчунасам, не была прынятая, заява Аляксандра Лукашэнкі была пачутая
ўсімі. І зараз беларускія ўлады вымушаныя будуць нейкім чынам даказваць, што
гэтыя словы не былі пустым гукам (Нагадаем, раней беларускія ўлады
дэманстратыўна альбо крытыкавалі пазіцыю Літвы, альбо стараліся яе проста
праігнараваць).
Па-другое,
выніковая рэзалюцыя з асуджэннем парушэння правоў чалавека ў Беларусі была
кансалідавана падтрыманая ўсімі вядучымі еўрапейскімі краінамі. Падтрыманая
пасля дэбатаў, на якіх падрабязна былі разгледжаны факты рэпрэсій,
фальсіфікацый выбараў, палітвязняў. У выніку шмат хто з удзельнікаў ПА АБСЕ
ўпершыню змаглі даведацца пра рэальны стан рэчаў у нашай краіне. Падтрымка
большасцю вядучых еўрапейскіх краін рэзалюцыі азначае, што кансэнсус па гэтым
пытанні ў Еўрапейскім Саюзе ёсць. Ад Беларусі па-ранейшаму будзе патрабавацца
правядзенне свабодных выбараў, захаванне правоў чалавека.
Акрамя таго,
адбылося шмат важных сустрэч з праваабаронцамі, апазіцыяй і ахвярамі рэпрэсій,
якія праходзілі ў рамках Парламенцкай Асамблеі АБСЕ, а таксама паралельна з
афіцыйным мерапрыемствамі, але з удзелам дэлегатаў ПА АБСЕ. Па выніках гэтых
сустрэч можна з упэўненасцю сказаць, што беларускім уладам не ўдалося схаваць
сістэмныя парушэнні правоў чалавека і факты масавых рэпрэсій у Беларусі. Многія
прадстаўнікі заходніх дэмакратычных краін на гэтых сустрэчах упершыню змаглі
пачуць аб парушэннях правоў чалавека ў Беларусі, пра тое, як фальсіфікуюцца
выбары, пра палітвязняў у нашай краіне.
Толькі па выніках
сустрэч, якія адбыліся ў прадстаўнікоў Беларускай Хрысціянскай Дэмакратыі,
запланавана некалькі сумесных мерапрыемстваў па Беларусі з удзелам кангрэсменаў
ЗША і еўрапейскіх палітыкаў. Магчыма, што першыя з іх пройдуць ужо ў гэтым
годзе (некаторыя нефармальныя сустрэчы прадстаўнікоў БХД і кангрэсменаў ЗША цягнуліся
больш за дзве гадзіны. Гэта стала магчымым толькі дзякуючы візіту дэлегацыі ЗША
на сесію ПА АБСЭ ў Менск).
На сумесным
круглым стале з удзелам апазіцыі і еўрапейскіх палітыкаў беларускія ўлады
зрабілі заяву пра гатоўнасць стварыць пастаянную пляцоўку для дыялогу і
перамоваў з дэмакратычнай апазіцыяй. Затым гэтая заява яшчэ раз была
рэтрансляваная прадстаўнікамі ўлады, якія не ўдзельнічалі ў гэтым круглым
стале. Гэта азначае, што цяпер дыпламаты еўрапейскіх краін будуць чакаць
пацвярджэння заяў дзеяннямі. Па маім глыбокім перакананні, адзіны шлях, які
можа прадухіліць сацыяльны выбух і гвалтоўны характар змены ўлады ў Беларусі
– дыялог улады і апазіцыі і сумеснае тэрміновае правядзенне сістэмных
палітычных, эканамічных рэформаў.
Сумеснымі
намаганнямі прадстаўнікоў грамадзянскай супольнасці і дэмакратычнай апазіцыі ўдалося
прыцягнуць увагу ўдзельнікаў ПА АБСЕ да парушэнняў правоў чалавека ў Беларусі.
Улады не змаглі стварыць вобраз квітнеючай Беларусі і схаваць шматлікія факты
рэпрэсій у адносінах да ўласных грамадзянаў.
P.S. Яшчэ адна
рэч, якую паказала галасаванне па пытанні прыняцця рэзалюцыі па Усходняй Еўропе
– важнасць кожнага голасу і асабістага ўдзелу і адказнасці (Нагадаю, галасы
падзяліліся пароўну: 43 на 43). Я ведаю некаторых дэлегатаў з Заходняй Еўропы,
якія з’ехалі, не дачакаўшыся дня галасавання. Нават адзін адзіны голас такога
дэпутата мог бы вырашыць лёс рэзалюцыі.
